Nie pamiętam, kiedy pierwszy raz zobaczyłem szybującą nad wodą kanię czarną. Pamiętam, że był to początek wyjątkowego lata, podczas którego liny na moim ulubionym suwalskim jeziorze brały tak, jak nigdy wcześniej w historii moich połowów i nigdy później już się to nie zdarzyło. Trwałem właśnie nieruchomo na łodzi, w dość parne popołudnie, oczekując aż słońce pochyli się ku zachodowi i zielone grubaski rozpoczną żerowanie. Chwilę wcześniej, kilkanaście metrów od łodzi przepłynęło stadko okoni, gwałtownie bijąc w drobnicę. Po krótkiej chlapaninie na powierzchni pozostała jedna z rybek, która najwidoczniej ucierpiała w czasie ataku i kręciła bezsilnie kółka na wodzie, połyskując białym brzuchem.

W pewnej chwili rozległ się charakterystyczny dla drapieżnych ptaków piskliwy głos, zakończony trelowaniem. Odruchowo spojrzałem w górę, gdzie na tle wypiętrzonych, burzowych chmur, krążył dość spory ptak. – Orzeł, orzeł – rozległy się okrzyki na kempingu, na pobliskim brzegu i nie zdziwiło mnie to, bo w powszechnej świadomości istnieją tylko dwa gatunki ptasich drapieżników – orzeł (gdy ptak jest duży) i jastrząb (kiedy jest mały). Mało kto zdaje sobie sprawę z istnienia dość licznej grupy innych drapieżców – myszołowów, błotniaków, rybołowa, kań, czy też sokołów wszelkiej maści.

fot. Andrzej Kepel - PTOP Salamandra

Ptak, który pojawił się nad moją łódką, był dość duży, ale wyraźnie mniejszy od orłów, których rozpiętość skrzydeł często przekracza dwa metry. To, co na pierwszy rzut oka pozwoliło mi odróżnić go od innych powietrznych drapieżników to rozwidlenie ogona. Jak powiedział mi potem Jurek Dyczkowski – doskonały ornitolog i przewodnik wielu naszych wspólnych ptasich wycieczek – ów rozwidlony ogon jest bardzo charakterystyczną cechą, ułatwiającą rozpoznawanie gatunku. Z występujących u nas drapieżników posiadają go tylko kanie – ruda i czarna. Nad wodami zaś, częściej występuje ta druga i wbrew nazwie nie jest ona czarna, a jedynie brunatna – co w kontraście z jasnym niebem może sprawiać mylne wrażenie co do koloru.

fot. Esox

Spoglądałem na krążącą majestatycznie kanię, podziwiając jej nieprawdopodobne umiejętności szybownicze. Wydawało się, że ptak nie wykonywał żadnych ruchów skrzydłami, jedynie korygował kierunek lotu ogonem, niczym sterem. Zataczał po kilka kół, po czym długim, prostym ślizgiem w powietrzu przemieszczał się kawałek dalej, patrolując coraz to nowe fragmenty swojego łowieckiego rewiru. Pamiętam, że Jurek swego czasu wspominał mi o wyjątkowej elegancji latających kań. Teraz się to potwierdziło. Zresztą angielska nazwa tych ptaków – „kites” – jest odpowiednikiem polskiego słowa „latawce”. To wiele wyjaśnia.

W pewnym momencie kania w jednym ze swoich powietrznych ślizgów podleciała bardzo blisko mojej łódki i zawisła nad oczkującą na wodzie, nie zjedzoną przez okonie rybką. Opadła w dół, pochwyciła ukleję i odleciała z nią w kierunku zalesionego brzegu. Tam, najprawdopodobniej miała gniazdo z młodymi. Ptaki te bowiem gnieżdżą się zazwyczaj w pobliżu wód, nierzadko wśród kolonii czapli i kormoranów. Potrafią nawet zaadoptować do swoich potrzeb ich gniazda, przystrajając je kawałkami szmat, papierków i innych odpadków.

fot. Esox

Warto wiedzieć, że mimo swojej obecności nad wodą kanie nie stanowią konkurencji dla wędkarzy, bowiem nie są w stanie chwytać żywych, zdrowych ryb. Najczęściej patrolują wody i znajdują ryby chore lub martwe, które są ich ulubionym pożywieniem. Z tego też powodu – ten ptasi sanitariusz – jest wielkim sprzymierzeńcem gospodarzy wód. Niestety zdarza się, że niewiedza popycha owych gospodarzy do niszczenia gniazd tych przepięknych drapieżników. A trzeba wiedzieć o tym, że kanie są szczególnie chronione polskim prawem.

Mnie zawsze kania kojarzyć się będzie szczęśliwie. Towarzyszyła mi przez cały wspomniany wędkarski sezon, w trakcie którego złowiłem najpiękniejsze okazy linów. Umilała swoim świergotem i powietrznymi akrobacjami chwile, kiedy spławiki były akurat w bezruchu. Takiej towarzyszki wędkarskich wypraw można tylko pozazdrościć. Piękna, elegancka – a nie robi nadmiaru hałasu i nie marudzi, że chce do domu.

Esox